Тұрақты әлеуметтік-экономикалық прогресті қамтамасыз ету, азаматтардың жасампаз әлеуетін жан-жақты ашу және халықтың әл-ауқатын нақты арттыру Президент жолдауында айтылған басты міндеттер болды. Бұл пікірді ҚР Президенті жанындағы ҚСЗИ бас ғылыми қызметкері, әлеуметтану ғылымдарының докторы, профессор Айгүл Забирова айтты.
«Тәуелсіздік алған сәттен бері Қазақстан ауқымды экономикалық өзгерістерге ұшырады, оның негізгісі — нарықтық экономикаға көшу болды. 1991 жылдан 2023 жылға дейін нақты жалпы ішкі өнім 274,5% өсті. Жан басына шаққандағы ЖІӨ нақты мәнде 227,1% өсті. Үй шаруашылықтарының жылдық табысының да өскені маңызды: соңғы 10 жылда — 2014 жылғы 1 миллион 590 мың теңгеден 2023 жылы 3 миллион 929 мың теңгеге дейін өсім бар. ХХ ғасырға қазақ даласы феодалдық қоғаммен және көшпелі мәдениетпен енген болса, ХХІ ғасырға Қазақстан урбанизация шегін еңсерген қоғам, білімге 100% қолжетімділік бар, құқықтық, демократиялық және әлеуметтік мемлекет болып кірді», — дейді сарапшы.
Бірақ ең бастысы, сарапшының айтуынша, бұл экономиканың тұрақты дамуы ғана емес, елдің экономикалық жетістіктерінің азаматтарымызға қалай әсер еткені.
«Болашақта мемлекет пен халық не нәрсемен бетпе-бет келеді? Қазақстан экономикасын не күтіп тұрғаны мемлекет пен қоғамның ХХІ ғасырдың негізгі ағымдарына — техникалық нарықтар мен технологиялық трендтерге, экономикадағы институционалдық өзгерістерге, тиімді банк секторына қалай ілесе алғанымен айқындалады. Жаңа мейнстримдерге қаншалықты ілесе алатынымыз көбінесе білім беру жүйесін қаншалықты өзгерте алатынымызға байланысты, өйткені бүгінде қоғам жаңа мамандықтарды үйреніп, бірнеше рет мамандық ауыстыруға мәжбүр», — дейді А. Забирова.
Жолдауда айтылғандай, экономиканы әрі қарай технологиялық дамыту қажеттілігі, инженерлік-техникалық жүйенің тозуы, медицинадағы ықтимал сын-қатерлер (жаңа пандемиялар), климаттық қатерлер — осының бәрі ХХІ ғасырдағы технологиялық күрделі сын-қатерлерді де, мемлекеттің құрылымдық проблемаларын да шеше алатын мамандарды, кәсіби кадрларды даярлаудың жаңа сапасын талап етеді.
«Бұл тұрғыда мен білім берудегі бір трендті атап өткім келеді. Халықаралық зерттеулерге сәйкес, білім берудің қайтарымы бойынша екінші орында (мектептен кейін) кәсіптік-техникалық білім тұр. ХХ ғасырдың аяғында Оңтүстік-Шығыс Азияда басталған мектеп оқушыларының жоғары білім алудан бас тарту үрдісі бүкіл әлемге тарала бастады. Бұл тенденцияның артында аймақ үшін жергілікті себептер (халық санының артуы және жоғары білімнің қымбаттығы) және жаһандық себептер тұр. Жаһандық себептердің қатарында қазіргі заманғы еңбек нарықтарында жаңа креативті индустриялардың пайда болуы, мысалы, адамнан жоғары білім талап етпейтін, тек дағдыны қажет ететін сұлулық саласы, фотография сияқты мамандықтардың пайда болуы. Қазақстан осы қалыптасып келе жатқан трендтерге назар аударып, мансаптық, техникалық білім беруді академиялық білімге онша қызықпайтын, нақты мамандық алуды қалайтын жастар үшін тартымды етуі қажет», — дейді әлеуметтанушы.
Тек арнайы техникалық білім алу үрдісі қоғамның тұтыну тенденцияларын көрсетеді, мұнда қоғамның бір бөлігі үшін дамудан гөрі тұтынушылық маңызды.
«Қабілеттер мен дағдылардың даму тенденциясын қоғамның дамуындағы жаңа құбылыс — коммодификацияның көрінісі деуге болады, мысалы, заттар ғана емес, қызметтер, идеялар, мысалы, дін — бәрі тауарға айналады. Адамның нарықтағы құндылығы, оның шығармашылығы мен жетістігі оның жаңа тауарларды, қызметтерді және идеяларды мағынада және формада ұсыну жылдамдығымен анықтала бастайды. Бұл тек білім ғана емес, тауарларды, қызметтерді және идеяларды өзгерту дағдылары көбірек сұранысқа ие нарықтардағы ерекше сегмент. Соңғы бес жылда Қазақстан түрлі сын-қатерлерге кезігіп келеді — сыртқы оқиғалар, көмірсутек шикізатын игеру моделінің сарқылуы, экономиканың жеке секторында жұмыс орындарын құру қажеттілігі, су тасқыны және басқа да антропогенді оқиғалар бар. Бірақ біз олармен күресеміз, өйткені біз ұлтты мықты ететін нәрсені жақсы түсінеміз. Ең алдымен, бұл ұлттың оптимизмі және халықтың болашаққа деген сенімі», — деп түйіндеді А. Забирова.